قطع کتاب؛ تعریف، اهمیت و انواع آن

قطع کتاب

فرض کنید که قصد دارید که در حوزه تخصصی یا علاقمندی خودتان مطالبی را جمع آوری و یا تألیف کرده و آن را به صورت کتاب منتشر کنید، حال سوال اینجاست که اندازه کتاب شما باید چقدر باشد؟ و در چه ابعادی چاپ شود؟

با ما همراه باشید تا با قطع کتاب و انواع آن آشنا شوید.

قطع کتاب چیست؟

قطع کتاب که تحت عنوان Book Size نیز معرفی می شود، در واقع اصطلاحی انتشاراتی برای اندازه کتاب است. پس از چاپ یک کتاب، قطع آن باید انتخاب شود تا اندازه تمام صفحات به یک میزان باشد. اندازه قطع، نحوه ارائه کتاب شما را تعیین می کند. بسته به میزان محتوا، هرچه اندازه قطع کتاب کوچکتر باشد به صفحات بیشتری برای قرار دادن محتوا نیاز خواهید داشت.

قبل از تایپ کردن کتاب خود، باید اندازه قطع را تعیین کنید. زیرا باید متناسب با قطع، همه چیز را از گرید تا اندازه قلم خود تنظیم کنید. همه این ها به فضای موجود در هر صفحه بستگی دارد. قطع و اندازه کتاب عموماً از نحوه برش کاغذ تعیین می‌ شود. در حال حاضر ۳۲ قطع کتاب استاندارد وجود دارد که فلسفه وجودی آن‌ها این است که در این قطع‌ها، مقدار کمتری از کاغذ در برش‌ها اتلاف شود.

از جمله رایج ترین نوع از انواع 32 قطع کتاب، می توان به "قطع وزیری" اشاره کرد.

اهمیت قطع کتاب

با یک نگاه ساده به قفسه کتاب در خانه و یا محل کار، می توان به این مسئله پی برد که کتاب ها براساس نوع و کاربردی که دارند در اندازه های متفاوتی چاپ می شوند.

کتاب ها ممکن است عموماً دارای شکل یکسانی باشند، اما در سایز و اندازه تنوع بسیاری دارند. تعیین سایز کتاب وابسته به عوامل مختلفی از جمله ملاحظات اقتصادی، نوع کاربرد، راحتی مطالعه برای خواننده، استانداردهای صنعتی، محل فروش کتاب، بازار و غیره است. به عنوان مثال، مسلماً سایز کتابی که در فرودگاه و یا هایپرمارکت‌ها و خواروبار فروشی ها به فروش می رسد با کتاب های موجود در دانشگاه ها یا مؤسسات مطالعاتی، متفاوت است.

بنابراین، برای تعیین سایز کتاب خود، در اولین قدم باید نوع کتاب و مخاطبان آن را تعیین کنید و در قدم بعد، برحسب استانداردهای موجود، سایز کتاب را مشخص کنید؛ بدیهی است که تعیین سایز کتاب در جهت کاهش هزینه های چاپ آن، امکان حمل و نقل راحت آن و همچنین تجربه خواندن آن بسیار تأثیرگذار است. پیش از ورود به انواع استانداردهای موجود، نیاز است تا برخی از مفاهیم مورد استفاده در دنیای چاپ کتاب، تعریف و توضیح داده شوند.

کتاب با جلد کاغذی

جلدهای مقوایی یا نرم که تحت عناوین Paper Back / Soft Cover / Soft Back  نیز شناخته می­شوند، پوشش جلد کتاب هستند که جنس آن ها از مقوا یا شومیز است. عموماً از چسب برای نگهداری صفحات کتاب و این نوع جلد استفاده می شود. در مقابل جلد نرم یا مقوایی، جلد سخت یا گالینگور است.

گالینگور یا جلد سخت

گالینگو یا جلد سخت که تحت عناوین Hard cover / hard back نیز معرفی می شود، در واقع به جلدهای ضخیم و مستحکم کتاب گفته می شود. این نوع از جلد کتاب، معمولاً هزینه و ماندگاری بالاتری نسبت به نوع نرم دارند.

اندازه Trim یا Trim Size  

اندازه نهایی یک صفحه چاپ شده پس از قطع شدن لبه های اضافی، اندازه تریم است. شرکت های چاپ تجاری اغلب نسخه های مختلفی از یک سند را در همان برگه بزرگ چاپ می کنند. این روش باعث کاهش زمان چاپ و صرفه جویی در هزینه کاغذ می شود. در واقع Trim Size اندازه واقعی (کتاب) پس از قطع اضافات پس از چاپ است.

روکش جلد یا Dust jacket

روکش جلد کتاب که به آن Book Jacket / Dust Jacket /  Dust wrapper نیز گفته می شود، در واقع پوشش جداشدنی خارجی یک کتاب است که معمولاً از جنس کاغذ بوده و بر روی آن متن و تصاویر مرتبط با کتاب چاپ می شود. 

انواع قطع کتاب در دنیا

1. قطع های مرسوم در آمریکا

• کتاب جیبی

اندازه کتاب های جیبی به گونه ای است که به زیبایی در جیب عقب جای می گیرند. این فرمت برای چاپ ارزان است و حمل آن راحت است؛ بنابراین، برای کتاب داستان های کوتاه ارزان قیمت، فضای مناسبی را ایجاد می کند. این اندازه مختص کتاب هایی است که در خبرنامه ها، فرودگاه ها و همچنین در کتاب فروشی ها فروخته می شود.

• قطع تجاری ایالات متحده

بهترین قطع برای: داستان شومیز/ کتاب داستان‌های کوتاه

این قطع رایج ترین نوع قطع تجاری کتاب در ایالات متحده است. فرمت نسبتاً بزرگی دارد که اغلب برای داستان های شومیز استفاده می شود. این نوع قطع کتاب، متداول ترین اندازه استاندارد است که توسط  شرکت های خدمات چاپی در ایالات متحده برای نویسندگان فردی یا چاپخانه ها، ارائه می شود.

• قطع گالینگور

این نوع قطع، انتخاب خوبی برای کتاب های داستانی و غیر داستانی است. 

اندازه قطع گالینگور در ایالات متحده بسیار متفاوت است، اما به طور کلی اندازه این کتاب ها بین 6*9 تا 8.5*11 است.

ناشرانی که با سازمان های بزرگ کار نمی‌ کنند، بیشتر تمایل دارند که بجای استفاده از این نوع قطع کتاب، از قطع کتاب های ارزان تری استفاده کنند. هر چند امروزه با افزایش خدمات در این زمینه و فراگیر شدن ارائه ی انواع قطع، قیمت آنها نیز مناسب­تر شده و به انتخاب واقع بینانه تری برای ناشرهای معمولی نیز تبدیل شده است.

2. قطع های مرسوم در بریتانیا

• فرمت-A

بهترین نوع قطع کتاب برای: داستان های فرودگاهی

کتاب های با فرمت A ، کتاب های شیکی هستند که برای خوانندگانی که عازم سفر اند، بسیار مناسب است. این قالب قبلاً استانداردی برای داستان های فرودگاهی بود، اما اکنون می توان دید که آن را به طور گسترده‌ای برای چاپ مجدد رمان های کلاسیک و داستان های طاقچه ای مانند کتاب های خودیاری یا کتاب های طنز،

 نیز استفاده می کنند.

• قالب-B

بهترین نوع قطع کتاب برای: داستان شومیز/ کتاب داستان‌های کوتاه

کتاب های قالب-B احتمالاً بیشترین توزیع را در انگلیس داشته باشند. این نوع قطع، قطع استاندارد برای بیشتر داستان های شومیز است. اگر در مورد انتخاب قطع کتاب خود مطمئن نیستید، B-format یا همان قالب-B گزینه ای بسیار مناسب است.

این نوع قطع را به صورت گسترده در فروشگاه ها و همچنین به صورت آنلاین مشاهده خواهید کرد. علاوه بر آن، بیشتر سازمان های ارائه دهنده خدمات چاپ،  قالب-B را به عنوان یکی از گزینه های پیشنهادی به ناشران خود معرفی می کنند.

• رویال:

بهترین گزینه قطع برای: رمان های گالینگور

"رویال" یک اندازه بزرگ با فرمت مناسب برای رمان ها و برخی از کتاب های غیر داستانی (مانند زندگی نامه های با حجم بالا) است. از آنجایی که قطع رویال بزرگتر از قطع های دیگری چون قالب-A و قالب-B است، اغلب در قالب گالینگور است. قطع رویال قیمت چندان ارزانی ندارد، اما تأثیر بصری بزرگی بر مخاطب می­گذارد.

3. قطع های مرسوم در ایران

• قطع وزیری

این نوع قطع، یکی از محبوب ترین انواع قطع کتاب در ایران است که در بیشتر انتشارات کشور و البته بیشتر برای کتب علمی و دانشگاهی، از آن استفاده می شود. با ۳ بار تا کردن پی در پی کاغذ ۷۰ در ۵۰ سانتیمتر به اندازه تقریبی قطع وزیری می رسید که البته پس از فرایند چاپ برش داده می شود و در حال حاضر مرسوم ترین قطع برای کتاب در ایران  است. این قطع در گذشته دارای سه اندازه تقریبی کوچک (21×15)، متوسط (24×16) و بزرگ (30×20) بوده است.

• قطع رقعی

طول و عرض این قطع به طور تقریبی حدود ۱۹×۱۰ سانتی‌متر میباشد.  این قطع بیشتر برای کتاب هایی که مخاطب آنها عموم مردم است مورد استفاده قرار میگیرند. یعنی کتاب هایی چون کتاب های شعر، داستان، رمان و … .

• قطع رحلی

در حقیقت، این نوع قطع کتاب به این دلیل رحلی خوانده می شود که هنگام خواندن کتاب، آن را بر روی چهار پایه یا همان رحل قرار می دادند. قطع رحلی انواع مختلفی را شامل می شود:

• رحلی کوچک: طول ۴۲، عرض ۲۷ سانتی‌متر
• رحلی متوسط: طول ۵۰، عرض ۳۰ سانتی‌متر
• رحلی بزرگ: طول ۶۰، عرض ۳۰ سانتی‌متر

کتاب‌ هایی چون قرآن مجید، مثنوی مولوی، شاهنامه فردوسی که در مجالس و محافل قرائت و خوانده می‌شده، دارای قطع رحلی بوده اند.

• قطع خشتی

این نوع قطع از این جهت خشتی نامیده می شود که دارای ابعاد مساوی است و شکلی مشابه با خشت را به نمایش می گذارد. قطع خشتی از تا کردن کاغذ قطع 40*60 به 6 قسمت 20*20 سانتی متری به دست می­آید.

کتاب های خشتی بزرگتر، از تا کردن کاغذ 50*70 به 6 قسمت 23*23 سانتی متری به دست می­آید. از قطع خشتی که به صورت مربعی است اغلب برای کتاب های شعر، کتاب های کودکان و طراحی کاتالوگ استفاده می شود. سادگی و خوانا بودن کتاب های دارای قطع خشتی، از جمله مزایای این نوع قطع است.

• قطع سلطانی (تیموری)

نکته جالب در مورد قطع سلطانی این است که این قطع در اواخر عصر مغولان و اوایل عهد تیموریان برای کتاب‌های خطی در ایران رواج یافت. به همین دلیل، نام دیگر این نوع قطع، قطع تیموری است که دارای طول و عرض تقریبی 30*40 سانتی‌متر است.

صحبت پایانی

کتاب ها  در شکل ها و اندازه های متفاوتی ارائه می شوند. اندازه کتاب یا قطع آن، یک عامل مهم است که باید هنگام چاپ ( فاکتور ، بگ آماده ، سربرگ ) در نظر گرفته شود. سادگی و راحتی خواندن، بازاریابی و هزینه کتاب، سه مؤلفه اصلی در تعیین اندازه کتاب هستند.

2022-06-22 18:18:14

کتاب/قظع_کتاب